«شِیر» کردن در فضای مجازی، یک عادت اشتباه

عادل نجفی | شهرآرانیوز این روز‌ها اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره ما شده‌اند. شاید حتی همین لحظاتی که صرف مطالعه محتوای شهرآرا به عنوان روزنامه مردم مشهد می‌کنید هم به واسطه دیدن عناوین خبری یا گزارش‌های تصویری این رسانه در شبکه‌های اجتماعی بوده باشد.

مطلبی را ببینید و به آن واکنش نشان دهید، برای دوستان خود ارسال کنید یا خیلی ساده و سریع از آن عبور کنید. به هر حال شما ساعات زیادی را در طول روز در این فضای غیرحقیقی سپری می‌کنید و از خود ردپا‌هایی به جای می‌گذارید. ما شهروندان دنیای حقیقی سال‌هاست که به شهروندان دنیای دیجیتال تبدیل شده‌ایم و شاید حتی بدون اینکه متوجه باشیم جزئیات زندگی خصوصی خود را نیز در آن به اشتراک گذاشته باشیم.

اشتراک‌گذاری یک گزارش خبری، مقاله علمی یا تصویری از یک منظره زیبا در صفحات شخصی مجازی تا درج نظر پای محتوای دیگر شخصیت‌ها همگی می‌توانند از مصادیق این خودافشاگری در فضای مجازی باشند. ما انسان‌ها به عنوان موجوداتی اجتماعی همواره در طول تاریخ با اشتراک‌گذاری، زندگی خود را پیش برده‌ایم و اکنون در قرن بیست‌و‌یکم این امر با وجود اینترنت ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته است. هرچند این اشتراک‌گذاری به ویژه در یکی دو دهه اخیر ساده‌تر و فراگیرتر شده است، اما به نظر می‌رسد چالش برانگیزتر هم شده است.

دسترسی در لحظه به تلفن همراه شبکه اینترنت و سکو‌های اشتراک‌گذاری دیتا همه ما را به نویسنده، عکاس، خبرنگار، بلاگر و عناوینی از این دست تبدیل کرده که شاید حتی بیشتر از زندگی حقیقی در دنیای مجازی وقت خود را سپری کنیم. اکنون که با توسعه این سبک زندگی پذیرفته شده روبه‌رو هستیم، بد نیست بیشتر به خود یادآوری کنیم که در حال ساخت چه هویتی از خود در فضای مجازی هستیم؟ ضرورت اشتراک‌گذاری تصاویر و داستان‌های شخصی و خانوادگی ما در فضای مجازی چیست و آنچه منتشر می‌کنیم چقدر به امنیت و آسایش ما می‌تواند کمک کند؟

ردپای دیجیتال

زندگی در عصر شبکه‌های اجتماعی فارغ از جنسیت، تأهل، شغل یا سن‌و‌سال با اشتراک‌گذاری اطلاعات فردی و ارتباط‌گیری با دیگران تعریف شده است، اما آیا شما به تمامی کاربرانی که در سراسر شبکه جهانی وب می‌توانند ناظر محتوای تولیدی شما در فضای مجازی باشند، اعتماد دارید؟

آیا صرفا خصوصی‌سازی صفحات شخصی و انتخاب محتاطانه دوستان و دنبال‌کنندگان می‌تواند ضامن افشا نشدن هویت و زندگی خصوصی شما باشد؟ فارغ از مباحث امنیت سایبری و نکاتی مانند هک حساب‌های کاربری، شما ممکن است با اشتراک‌گذاری ناخواسته تصاویر یا متون توصیفی از زندگی شخصی خود، گرفتار سارقان هویت دیجیتال شوید. نام و نام خانوادگی کامل، تاریخ و محل تولد یا نشانی محدوده محل سکونت شما هر کدام می‌تواند زمینه‌ای را برای بهره‌گیری جاعلان از هویت شما فراهم سازد.

امری که این روز‌ها با توسعه هوش مصنوعی به‌راحتی و با چند کلیک می‌توان به حوزه جعل عمیق یا Deep Fake وارد شد و پیامد‌های جبران‌ناپذیری برای زندگی شخصی، کاری یا تحصیلی دیگران به بار آورد. نمونه ساده‌تری از این اقدامات را می‌توان در سرقت‌ها مشاهده کرد که با اطلاع‌رسانی درباره قصد سفر یا دوری از محل کار، آن محل را به طعمه سارقان تبدیل کرده‌اند.

فرزندپروری آنلاین

بسیاری از ما با دیدن گاف‌ها و شیرین‌زبانی کودکان و نوزادان در فضای مجازی بار‌ها و بار‌ها خندیده‌ایم و آن‌ها را با دیگر دوستان خود هم به اشتراک گذاشته‌ایم. هرچند بدون تردید این کودکان در آینده بیشتر از والدین خود در فضای مجازی حضور خواهند داشت، اما آیا آن‌ها می‌خواهند تا این حد دیده شوند؟

آیا آن‌ها در آینده از اینکه این همه تصاویر مستند از شوخی‌ها و حرکات ناشیانه خود دارند، خوشحال خواهند شد؟ اشتراک‌گذاری تصاویر و کلیپ‌های متعدد از کودکان در فضای مجازی از سوی والدین در واقع نخستین گام‌های شکل‌گیری هویت مجازی آن‌هاست و بر احساس آن‌ها نسبت به خود در بلند‌مدت اثرگذار خواهد بود.

برای مثال اگر والدین تصاویر نامناسب یا خجالت‌آوری از فرزند خود به اشتراک بگذارند و همسالان فرزندشان به آن‌ها دسترسی پیدا کنند، آن‌ها می‌توانند سوژه قلدری و آزار‌های کلامی دیگران قرار بگیرند. حتی اگر این تصاویر افشا نشوند نیز فرزندان همواره با دلهره ناشی از انتشار آن‌ها رشد می‌کنند و این امر می‌تواند بر ادراک آن‌ها از خود تأثیر منفی بگذارد؛ بنابراین محققان توصیه می‌کنند همواره پیش از انتشار چنین محتوایی حتی در گروه‌های مجازی خانوادگی بیشتر فکر کنید.

چرا که شما نمی‌دانید در آینده یادآوری این رخداد‌ها برای فرزندان چه آثاری خواهد داشت. همچنین اگر فرزند شما در سنین بالاتر مانند دبستان یا متوسطه است، حتما پیش از انتشار تصاویر سعی کنید با او صحبت کنید و نسبت به عواقب احتمالی آن هشدار دهید. در مورد کودکان نیز مانند بزرگ‌سالان انتشار تصاویر با هویت کامل مانند نام و نام خانوداگی، محل سکونت یا تحصیل می‌تواند بسیار دردسرساز باشد.

تأهل در شبکه‌های اجتماعی

اگر مدت‌هاست حتی بر سر میز شام جشن سالگرد ازدواجتان می‌بینید که همسر شما پس از دقایقی درگیر تلفن همراه خود شده و به‌تدریج درباره آخرین محتوای اشتراک‌گذاری شده در شبکه‌های اجتماعی به جای زندگی خودتان صحبت می‌کنید بد نیست بدانید که تنها نیستید. این روز‌ها بسیاری از زوج‌ها همان اندک ساعاتی از شبانه‌روز را که در کنار یکدیگر سپری می‌کنند، کمتر به گفتگو درباره خود مشغول می‌شوند. تلفن‌های همراه هوشمند و شبکه‌های اجتماعی نقش جدایی‌ناپذیری در زندگی حتی افراد متأهل ایفا می‌کنند. البته این محصولات دنیای مدرن به خودی خود سراسر ایراد و چالش نیستند.

برای نمونه استفاده از ابزار‌های ارتباطی اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی برای زوج‌هایی که ساعات بسیاری در روز از یکدیگر یا از خانواده‌های خود دور هستند می‌تواند مفید باشد و به آن‌ها بهانه‌های بهتری برای ارتباط مطلوب‌تر بدهد. از طرف دیگر حضور در حلقه دوستان مجازی همسران به آن‌ها فرصت آشنایی بیشتر با روحیات و خلقیات شریک زندگی آینده را می‌دهد و در صورت ملاقات‌های جمعی با دوستان یا همکاران، دیگر چندان از چنین گردهمایی‌هایی دوری نمی‌کنند.

اما در کنار این مزایا چالش‌هایی نیز وجود دارند که می‌توانند به مخاطرات بالقوه هر رابطه‌ای بدل شوند. الگوریتم‌ها و منطق برنامه‌نویسی شبکه‌های اجتماعی به‌نحوی در حال توسعه هستند که کاربران را بیشتر و بیشتر به خود مشغول کنند و این امر به‌ویژه در زندگی متأهلان می‌تواند موجب دل‌سردی و کاهش کیفیت رابطه زوجین شود، اما اگر گرفتار چنین چالشی هستید محققان پیشنهاد می‌کنند هرگز کیفیت رابطه خود را با آنچه از دیگران در شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌کنید مقایسه نکنید.

همواره سعی کنید کیفیت روابط خود را براساس آنچه در شرایط فعلی تجربه می‌کنید با گذشته خود و شریک زندگی در گذشته، مقایسه کنید و آن را معیاری برای پیشرفت و بهبود قرار دهید. پیشنهاد دیگری که به متأهلان در این زمینه ارائه می‌شود خودداری از تفکیک زندگی مجازی و حقیقی زوجین از یکدیگر است. به عبارت دیگر در شبکه اجتماعی یکدیگر و حتی فرزندتان حضور داشته باشید تا از تجربیات و آموزه‌های مشترک بهره‌مند شوید و به این ترتیب موضوعات مشترک بیشتری برای گفتگو و تعامل داشته باشید.

در ادامه حتما بخوانید نخستین رویداد نظارت بر فضای مجازی خراسان رضوی برگزار شد| شناسایی ۷۴۰ صفحه مجازی متخلف ورزشی

زندگی تعاملی مجازی

با وجود توصیه‌های کارشناسان، اشتراک‌گذاری اطلاعات فردی و هویتی در شبکه‌های اجتماعی اجتناب‌ناپذیر است و این امر پیامد‌های منفی خاص خود را به دنبال خواهد داشت. ما شهروندان دنیای مجازی تنها می‌توانیم با دقت بیشتری درباره مخاطرات و فرصت‌های احتمالی در خصوص اشتراک‌گذاری اطلاعاتمان تصمیم‌گیری کنیم.

استفاده از شبکه‌های اجتماعی به واسطه خدماتی مانند شبکه‌سازی، سهولت ارتباطات، ایجاد فرصت تضارب‌آرا و افزایش آگاهی می‌توانند مزیت زندگی مدرن باشند به شرطی که بتوانیم مخاطرات حریم خصوصی و قلدری سایبری را به حداقل برسانیم؛ بنابراین پیش از هر اشتراک‌گذاری دوباره فکر کنید آیا محتوای شخصی مورد نظر شما ضرورتی دارد به اطلاع دیگران برسد یا خیر.